Lòng biết ơn là gì?

Lòng biết ơn (gratitude) là khi ta thể hiện sự đánh giá cao đối với những gì bản thân đang có – không chỉ dừng lại ở góc độ tiền bạc. Đây là một phẩm chất tự phát từ bên trong, có mối liên hệ mật thiết với lòng tốt trong mỗi chúng ta.

Theo Psychology Today, tinh thần biết ơn có nguồn gốc sâu xa trong lịch sử phát triển của loài người – phát xuất từ giá trị sống còn của việc giúp đỡ người khác và được đền đáp lại sau đó. Nghiên cứu đã chỉ ra các khu vực cụ thể của não bộ liên quan đến hoạt động trải nghiệm và bày tỏ lòng biết ơn. Cụ thể, hình ảnh quét não của những người được kích thích bày tỏ lòng biết ơn cho thấy những thay đổi lâu dài trong vỏ não trước trán – góp phần làm tăng độ nhạy cảm với những trải nghiệm về lòng biết ơn trong tương lai.

Ý nghĩa của lòng biết ơn – 7 lợi ích không thể bỏ qua

Sức mạnh lòng biết ơn là vô cùng to lớn. Không những không tốn của bạn đồng bạc nào, việc thực hành phẩm chất này sẽ thay đổi hoàn toàn cuộc sống của bạn – theo chiều hướng tích cực hơn. Sau đây là tổng hợp 7 tác dụng của lòng biết ơn trong cuộc sống.

1. Củng cố và mở rộng mạng lưới quan hệ

Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Emotion năm 2014, hành động nói lời “cảm ơn” không chỉ thể hiện tinh thần đạo đức tốt, mà còn góp phần giúp bạn có thêm những người bạn mới. Cụ thể, việc cảm ơn một người quen mới khiến họ có động lực tìm kiếm một mối quan hệ lâu dài với bạn hơn.

Dù là bạn cảm ơn một người lạ đã giữ cửa cho mình – hay một người đồng nghiệp đã hỗ trợ bạn hoàn thành dự án, hãy thể hiện rằng bạn ghi nhận những đóng góp của họ. Một hành động đơn giản thế thôi sẽ mang lại cho bạn rất nhiều cơ hội mới trong cuộc sống.

2. Cải thiện sức khỏe

Năm 2012, nghiên cứu trên tạp chí Personality and Individual Differences cho thấy những ai thực hành lòng biết ơn thường ít bị đau nhức và cảm thấy khỏe mạnh hơn so với những người khác. Bên cạnh đó, họ cũng chú ý chăm sóc sức khỏe bản thân hơn – bằng cách tập thể dục thường xuyên và đi khám sức khỏe định kỳ – nhờ đó góp phần kéo dài tuổi thọ.

Tác động tích cực của lòng biết ơn không chỉ dừng lại ở khía cạnh thể chất – mà còn cả với sức khoẻ tinh thần. Cụ thể, sự biết ơn góp phần giảm bớt các cảm xúc “độc hại” như ghen tị, oán giận, thất vọng, hối tiếc, v.v… Tiến sĩ Robert A. Emmons đã thực hiện nhiều nghiên cứu chuyên sâu về mối liên hệ giữa lòng biết ơn và hạnh phúc trong cuộc sống. Kết quả nghiên cứu đã xác nhận rằng lòng biết ơn giúp gia tăng hạnh phúc và giảm đáng kể sự trầm cảm.

3. Gia tăng sự đồng cảm, giảm bớt thái độ thù địch

Theo một nghiên cứu năm 2012 của Đại học Kentucky, những người biết ơn được đặc trưng ở việc hành xử đúng mực – ngay cả khi mọi người xung quanh tỏ ra kém tử tế hơn. Cụ thể, họ ít có xu hướng trả đũa người khác, ngay cả khi bị nói xấu hay phản hồi tiêu cực. Đa phần họ thể hiện khả năng trí tuệ cảm xúc tốt, biết đồng cảm và ít mong muốn trả đũa hơn.

4. Tăng cường chất lượng giấc ngủ

Năm 2011, nghiên cứu trên tạp chí Tâm lý học Ứng dụng (Applied Psychology) cho thấy tác dụng của việc viết nhật ký lòng biết ơn trong cải thiện chất lượng giấc ngủ. Mỗi ngày, bạn chỉ cần dành 15 phút ghi lại một vài cảm xúc biết ơn trước khi đi ngủ – và bạn sẽ có thể ngủ ngon và lâu hơn hẳn.

5. Nâng cao sự tự tin

Năm 2014, tạp chí Tâm lý Thể thao Ứng dụng (Journal of Applied Sport Psychology) đã công bố nghiên cứu về mối quan hệ giữa lòng biết ơn và sự tự tin của các vận động viên – yếu tố đóng vai trò tối quan trọng nhằm đạt tới hiệu suất tối ưu. Sau đó, nhiều nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng lòng biết ơn giúp làm giảm xu hướng so sánh xã hội (social comparison).

Thay vì cảm thấy bực bội với những ai có nhiều tiền hơn hoặc công việc tốt hơn (đây cũng đồng thời là một yếu tố chính làm suy giảm sự tự tin), những người biết ơn sẽ thể hiện thái độ đánh giá cao thành tích của người khác. Về phía mình, họ chấp nhận những gì đang có và không ngừng nỗ lực phát triển bản thân hàng ngày.

6. Nuôi dưỡng sức mạnh tinh thần

Trong nhiều năm qua, các nhà khoa học đã nhận thấy tác dụng của lòng biết ơn trong việc giảm bớt căng thẳng – cũng như vượt qua những “vết thương” quá khứ. Năm 2006, một nghiên cứu trên Tạp chí Nghiên cứu và Trị liệu Hành vi (Behavior Research and Therapy) cho thấy các cựu chiến binh từng phục vụ trong chiến tranh Việt Nam với mức độ biết ơn cao hơn thường có tỷ lệ mắc chứng Rối loạn căng thẳng sau chấn thương tâm lý thấp hơn.

Trước đó, một nghiên cứu khác được công bố năm 2003 trên Tạp chí Nhân cách và Tâm lý Xã hội (Journal of Personality and Social Psychology) cho thấy vai trò quan trọng của lòng biết ơn đối với khả năng phục hồi sau vụ tấn công khủng bố vào ngày 11/09. Nhận thức những may mắn bạn đang có hiện tại – ngay cả trong những thời điểm tồi tệ nhất của cuộc đời – sẽ giúp bạn trở nên mạnh mẽ và ham sống hơn.

7. Làm cho cuộc sống thêm phong phú

Thực hành lòng biết ơn mỗi ngày sẽ khiến bạn cảm nhận niềm vui và sự mãn nguyện thực sự, ngay cả khi cuộc sống đang gặp nhiều khó khăn. Theo định luật hấp dẫn (Law of Attraction), khi thể hiện sự biết ơn với những gì bản thân đang có, bạn cũng sẽ đồng thời “hấp dẫn” nhiều điều may mắn hơn nữa – và thái độ tri ân của bạn cũng sẽ theo đó ngày một gia tăng lên.

Thực hành lòng biết ơn với 6 thói quen hằng ngày sau

Phần lớn chúng ta thường gặp khó khăn khi muốn áp dụng thái độ biết ơn vào cuộc sống. Lý do đơn giản là bởi vì nền văn hóa hiện đại luôn thúc đẩy ta tập trung vào những gì bản thân không có, thay vì đánh giá cao những gì mình đã nhận hoặc đạt được. Và đáng buồn thay, hành động theo thói đời luôn là bản năng của con người – ngay cả khi ta biết rõ điều đúng cần làm.

Theo TS. Jack Canfield – bậc thầy huấn luyện (coaching) lãnh đạo, đồng tác giả bộ Hạt giống tâm hồn (Chicken Soup for the Soul) – lòng biết ơn là một trong những thói quen quan trọng nhất của người thành công. Để biến thái độ này thành thói quen hằng ngày, bạn có thể áp dụng 6 mẹo đơn giản sau đây.

1. Dành 7 phút mỗi sáng để viết ra tất cả những gì bạn cảm thấy trân trọng trong cuộc sống

Việc bắt đầu ngày mới như vậy giúp bạn dễ đón nhận và biết ơn về mọi “món quà” của cuộc sống. Ngoài ra, hành động này cũng góp phần nuôi dưỡng bầu không khí tích cực, khiến bạn trở nên “hấp dẫn” một cách tự nhiên hơn đối với những cá nhân suy nghĩ tích cực khác, đồng thời truyền cảm hứng cho họ mong muốn hỗ trợ bạn đạt được mục tiêu đề ra.

2. Thể hiện sự biết ơn với ít nhất 3 người mỗi ngày

Bằng cách cho mọi người biết bạn biết ơn họ như thế nào, bạn cũng đồng thời nâng cao sự tự tin và nhận thức về giá trị bản thân của họ. Đây là cơ sở thúc đẩy họ truyền đi luồng năng lượng tích cực sang cho người khác.

3. Học cách tư duy tích cực

Bạn hãy tự đặt ra một khoảng thời gian cụ thể mỗi ngày để suy niệm về cuộc sống. Thời điểm lý tưởng nhất là trên đường đi làm/ về nhà sau giờ làm. Thể hiện lòng biết ơn với những ai bạn gặp, con đường bạn đi hằng ngày, những người vô danh đã nhường đường cho bạn, các biển báo đường phố giúp bạn dễ dàng biết phương hướng phải đi, hàng cây bên đường phố đã cho bạn bóng mát, v.v…

Hãy học cách nhìn thấy khía cạnh tích cực  trong mọi sự – ngay cả với những điều bạn cho là tiêu cực. Giống như câu thành ngữ “Trong cái rủi có cái may”. Khi gặp tình huống khó khăn trong cuộc sống, xu hướng của chúng ta là tự trách móc bản thân và người khác. Thay vào đó, tại sao bạn không thử thể hiện sự biết ơn – rằng mình vẫn còn may mắn hơn nhiều người? Rằng vẫn còn đó những người sẵn sàng giúp đỡ mình vượt qua thử thách?

4. Mang theo một vật dụng thể hiện lòng biết ơn

Một vật thể hữu hình (ví dụ: sợi dây chuyền, tấm ảnh người thân…) là lời nhắc nhở vô cùng sinh động về lòng biết ơn. Mỗi khi bạn cảm thấy mình đang bị “lạc trôi” bởi dòng đời, chỉ cần nhẹ tay chạm vào món đồ đó trong túi. Hãy dừng lại, hít thở và dành một phút để trải nghiệm đầy đủ cảm xúc của sự biết ơn. Càng nỗ lực có ý thức bao nhiêu, bạn sẽ càng nhận thấy những công sức của mình được đền đáp bấy nhiêu.

5. Trân trọng những điều nhỏ nhặt nhất

Như đã đề cập phía trên, cách tốt nhất để nuôi dưỡng lòng biết ơn là thừa nhận những “món quà” cuộc sống mà hầu hết mọi người coi là chuyện đương nhiên. Nếu bạn vẫn còn thức ăn trong tủ lạnh, quần áo trong tủ và một mái nhà trên đầu, bạn đang may mắn hơn so với 75% dân số thế giới không được đảm bảo những nhu cầu đó. Hãy trân quý tất cả những điều tưởng như rất nhỏ này. Rất nhiều người trên thế giới không được hưởng những tiện ích hàng ngày như bạn.

6. Yêu bản thân nhiều hơn

Cuối cùng, đừng quên đánh giá cao những phẩm chất và thành tích của RIÊNG BẠN. Ngoài những thành công lớn trong cuộc sống, hãy dành thời gian “ăn mừng” những thành tích nhỏ hàng ngày của bạn. Tất cả chúng ta đều cần được yêu quý và công nhận – và tình yêu quan trọng nhất chúng ta có thể trao đi là dành cho chính mình. Thoạt đầu, bạn có thể cảm thấy khá gượng gạo. Tuy nhiên, bằng cách thực hành liên tục những thói quen trên đây, bạn sẽ bắt đầu thay đổi chính mình, trở nên yêu bản thân, quan tâm đến mọi người, có lòng biết ơn và quý trọng cuộc sống hơn.

Lòng biết ơn là một trong những phẩm chất cao quý nhất của con người. Bằng cách thường xuyên thực hành lòng biết ơn mỗi ngày, bạn sẽ dần học được cách làm chủ cảm xúc, tư duy tích cực, cải thiện chất lượng cuộc sống, biết yêu quý mọi người hơn… Tất cả những điều kể trên đều là nền tảng cần thiết để có được cuộc sống thành công, hạnh phúc và viên mãn.